პოლიტიკური მეცნიერება/Political Science (Annual Conference)

საკვლევი თემა მოიცავს საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადების (1918 წლის 26 მაისი) და დამოუკიდებლობის აღ­დგენის (1991 წლის 9 აპრილი) ისტორიული მოვლენების რეპრე­ზენ­ტაციას თეთრიწყაროს მხარეთმცოდნეობის მუზეუმში. მუზე­უმი განიხილება როგორც ინსტიტუციური სივრცე, სადაც კოლექ­ტი­ური მეხსიერება ფორმირდება, კონსოლიდირდება და თაობებს შორის გადაიცემა.

კვლევაში განიხილება მუზეუმის საექსპოზიციო პოლიტიკა, საგანმანათლებლო და კულტურული პროგრამები, ასევე ექსპონა­ტების შერჩევისა და კურატორული ინტერპრეტაციის პრინციპები, რაც ქმნის ისტორიული ნარატივის კონტურებს და განსაზღვრავს მისი ლოკალიზაციის ფორმებს. კვლევაში მნიშვნელოვანი ადგილი ეთმობა ადგილობრივი საზოგადოების ჩართულობას და მათი და­მო­­კიდებულებების ანალიზს მუზეუმში წარმოდგენილი ისტო­რი­ული ნარატივის მიმართ.

კვლევის აქტუალობა განპირობებულია პოსტსაბჭოთა სივრ­ცეში მიმდინარე დეკოლონიზაციისა და ისტორიული მეხსიერების რეკონსტრუქციის პროცესებით, რომლებიც მოითხოვენ ეროვნული იდენტობის ხელახალ გააზრებასა და ისტორიული ნარატივების გადა­ფასებას. საბჭოთა ეპოქაში ჩამოყალიბებული ისტორიოგრაფი­ული ჩარჩოების გადახედვა და მათგან დისტანცირება მრავალი პოსტკოლონიური საზოგადოების ცენტრალურ ამოცანად იქცა (Assmann, 2011; Todorova, 1997). ამ კონტექსტში განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება რეგიონულ მუზეუმებს, რომლებიც არა მხო­ლოდ ისტორიული ინფორმაციის შენახვასა და გავრცელებას, არა­მედ ლოკალური იდენტობის ფორმირებასაც ემსახურებიან. თეთ­რი­წყაროს მხარეთმცოდნეობის მუზეუმის მაგალითზე კვლევა ნათ­ლად აჩვენებს, როგორ ხდება ეროვნული ისტორიული ნარატივე­ბის ადაპტაცია ადგილობრივ კულტურულ კონტექსტში.

კვლევის სიახლე:  პირველად ხორციელდება თეთრიწყაროს მხარეთმცოდნეობის მუზეუმის ინტერდისციპლინარული ანალიზი თანამედროვე მეხსიერების თეორიების გამოყენებით. არსებული ქართული კვლევები მუზეუმების თემატიკაზე უმეტესწილად ფო­კუ­სირდებიან ისტორიული ნარატივის აღწერაზე ან საგანმანათ­ლებ­ლო ფუნქციებზე, მაშინ როცა ეს კვლევა აერთიანებს მუზეო­ლოგიურ, დისკურსულ, სემიოტიკურ და ეთნოგრაფიულ ანალიზს, რაც მუზეუმს წარმოაჩენს არა მხოლოდ როგორც საგანმანათლებლო სივრცეს, არამედ როგორც მეხსიერების პოლიტიკის აქტიურ მოქ­მედ პირად.

გარდა ამისა, კვლევა აგენერირებს ცოდნას იმაზე, თუ როგორ ხდება ეროვნული დამოუკიდებლობის ნარატივის ადაპტაცია ად­გი­ლობრივ სოციალურ-კულტურულ კონტექსტში და როგორ მონა­წი­ლეობს მუზეუმი ეროვნული იდენტობის კონსტრუირებაში რე­გი­ონულ დონეზე. ამდენად, კვლევა ავსებს არსებულ ცოდნას პოსტ­კოლონიური მეხსიერების პრაქტიკებზე საქართველოს რეგიონებში და შესაძლებლობას იძლევა, რეგიონული მუზეუმები განვიხილოთ როგორც ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი რგოლი ეროვნული მეხსიერე­ბის ფორმირებაში.

კვლევაში უნდა გაეცეს პასუხი სამი ძირითად კითხვას (პრობ­ლემას):

1. როგორ ხდება დიდი ისტორიული ნარატივის, კერძოდ და­მოუკიდებლობის გამოცხადების, ინტერპრეტაცია და ადაპტაცია ლოკალურ კონტექსტში?

2. რა როლს ასრულებს რეგიონული მუზეუმი ეროვნული იდენ­ტობის ფორმირებაში?

3. როგორ ხდება ისტორიული მეხსიერების ინსტიტუცი­ონა­ლი­ზაცია და თაობათაშორისი ტრანსლაცია მუზეუმის მეშვე­ობით?

ამ კითხვებზე პასუხი შესაძლებელს ხდის დავინახოთ მუ­ზეუმის როლი მეხსიერების პოლიტიკის კონტექსტში, განსაკუთრე­ბით პოსტსაბჭოთა ტრანსფორმაციის პირობებში.

მეთოდოლოგიურად კვლევა ეფუძნება ინტერდისციპლინურ მიდგომას, რომელიც აერთიანებს თვისებრივი კვლევის მეთოდს (სიღრმისეული ინტერვიუები მუზეუმის თანამშრომლებთან და ვიზიტორებთან, ჩართული დაკვირვება); მუზეოლოგიურ ანალიზს (ექსპოზიციების სტრუქტურა, ექსპონატების შერჩევის კრიტერი­უმები, კურატორული ტექსტები), სემიოტიკურ და ვიზუალურ ანა­ლიზს (არტეფაქტების სიმბოლური მნიშვნელობა) და მათი გან­ლაგება სივრცეში, დისკურს-ანალიზს (როგორც მეთოდი, რომელიც ამსხვილებს იმ ენობრივი და ვიზუალური ფორმულირებების ანა­ლიზს, რომლებითაც მუზეუმი აღწერს და ასახავს ისტორიულ მოვ­ლენებს). კვლევა ეფუძნება დაშვებას, რომ მუზეუმი არა მხოლოდ ისტორიის გადმოცემის ინსტიტუტია, არამედ აქტიური აქტორია მეხ­სიერების ფორმირებისა და სიმბოლური ძალაუფლების სტრუქ­ტურაში.

დასკვნა. თეთრიწყაროს მხარეთმცოდნეობის მუზეუმს გააჩ­ნია რესურსი და პოტენციალი წარმოადგენდეს მნიშვნელოვან „მეხ­სი­ერების ადგილს“, სადაც ხორციელდება ეროვნული ისტორიული ნარატივის ლოკალიზაცია და ადაპტაცია. მუზეუმი ასრულებს მე­დიატორის როლს ოფიციალურ ისტორიოგრაფიასა და ადგილობ­რივ მეხსიერებას შორის, ამყარებს ისტორიული უწყვეტობის გან­ცდას და უზრუნველყოფს ეროვნული იდენტობის თაობათაშორის გადაცემას. ამავდროულად, მუზეუმი არის სივრცე, სადაც ცხადად იკვეთება მეხსიერების პოლიტიკის ელემენტები — რა აღინიშნება, რა რჩება უხილავად და როგორ ესადაგება ეს საერთო ეროვნულ დისკურსს.

კვლევის შედეგები შეიძლება გამოყენებულ იქნას რეგიონუ­ლი მუზეუმების განვითარების სტრატეგიების შემუშავებისას და კულტურული მემკვიდრეობის პოლიტიკის დაგეგმვაში, რაც მიზ­ნად ისახავს თემზე დაფუძნებული მეხსიერების გაძლიერებას და ეროვნული იდენტობის მრავალგანზომილებიანი გააზრების ხელ­შე­წყობას.

საკვანძო სიტყვები: მეხსიერების ადგილები, კოლექტიური მეხსიერება, ეროვნული იდენტობა, დამოუკიდებლობის ნარატივი, პოსტკოლონიალური მუზეოლოგია, თეთრიწყაროს _{მხარეთმცოდნე­ობის} მუზეუმი.

Anderson, B. (2006). Imagined communities: Reflections on the origin and spread of nationalism (Revised ed.). Verso.

Assmann, J. (2011). Cultural memory and early civilization: Writing, remembrance, and political imagination. Cambridge University Press.

Assmann, A. (2008). Transformations between history and memory. Social Research, 75(1), 49–72.

Barthes, R. (1977). Image, music, text (S. Heath, Trans.). Hill and Wang.

Bennett, T. (1995). The birth of the museum: History, theory, politics. Routledge.

Clifford, J. (1997). Routes: Travel and translation in the late twentieth century. Harvard University Press.

Fairclough, N. (1995). Critical discourse analysis: The critical study of language. Longman.

Halbwachs, M. (1992). On collective memory (L. A. Coser, Ed. & Trans.). University of Chicago Press.

Macdonald, S. (2013). Memorylands: Heritage and identity in Europe today. Routledge.

Nora, P. (1989). Between memory and history: Les lieux de mémoire. Representations, (26), 7–24. https://doi.org/10.2307/2928520

Said, E. W. (1993). Culture and imperialism. Vintage Books.

Todorova, M. (1997). Imagining the Balkans. Oxford University Press.